نامنظمی ضربان قلب (آریتمی)

نکته: همه ریتم های غیر طبیعی قلب خطرناک نیستند.

در اکثر افراد گاهی ضربان های قلبی اضافی و غیر طبیعی ایجاد می شوند و اغلب مورد توجه قرار نمی گیرند. استرس شدید، بی خوابی و مصرف مواد محرک مانند کافئین و نیکوتین، احتمال ایجاد نامنظمی ضربان قلب (آریتمی) را افزایش می دهند. ترکیبات ضد احتقان و الکل هم می توانند موجب آریتمی یا نامنظمی ضربان قلب شوند. ریتم های غیر طبیعی قلب همچنین ممکن است نشان دهنده عمده قلبی، مانند ناهنجاری عضلات قلب، دریچه های قلب یا سیستم هدایت الکتریکی قلب باشند. پس از آسیب قلبی، مثلاً به دنبال حمله قلبی هم ممکن است نامنظمی ضربان قلب ایجاد شود.

سرعت ضربان قلب

سرعت ضربان قلب اهمیت دارد زیرا مقدار خون، اکسیژن و سایر مواد غذایی توزیع شده در بدن را مشخص می کند. به عنوان مثال در هنگام دویدن، نیاز بدن به اکسیژن و انرژی بیشتر می شود و در نتیجه ضربان قلب افزایش پیدا می کند. ضربان ساز طبیعی قلب، گره سینوسی دهلیزی (گره سینوسی) است و تکانه های الکتریکی را تولید می کند و از طریق سیستم عصبی به سراسر قلب می فرستد تا قلب بتواند مانند یک پمپ عمل کند. چنان چه ضربان قلب خیلی سریع تر (تاکی کاردی) یا خیلی آهسته تر (برادی کاردی) و یا خیلی نامنظم باشد، قلب نمی تواند به طور مؤثر خون را پمپ کند و در نتیجه قادر به برآورده ساختن نیاز بدن نخواهد بود.

نامنظمی ضربان قلب و ریتم های غیر طبیعی قلب می توانند با نشانه های شایع زیر همراه باشند:

– غش کردن در اثر کاهش فشار خون،

– تپش قلب (به صورت احساس آریتمی و نامنظمی ضربان قلب یا قطع بسیار کوتاه مدت ضربان)

– تنگی نفس و تورم مچ پاها.

– درد قفسه سینه (در موارد پیشرفته آریتمی ، ممکن است ضربان قلب به حدی سریع شود که تأمین خون عضله قلب و مغز اختلال پیدا کند و حمله قلبی یا آسیب مغزی روی دهد.)

یک قلب سالم در فرد بزرگسال در حال استراحت ۶۰ تا ۸۰ بار در دقیقه ضربان می کند. افزایش ضربان قلب (تاکی کاردی) ممکن است در اثر بروز اختلال در دهلیزها یا بطن ها ایجاد شود و ممکن است به شکل منظم یا غیر منظم وجود داشته باشد. تاکی کاردهای بطنی خطرناک هستند و ممکن است به لرزش (فیبریلاسیون) بطنی منجر شوند که نوعی بی نظمی (آریتمی) خطرناک است که می تواند موجب ایست قلبی شود. کاهش ضربان قلب (برادی کاردی) ممکن است شامل نشانگان سینوس بیمار (sick sinus syndrome) و بلوک کامل قلبی باشد. اغلب آریتمی ها ناشی از بیماری های قلبی و اختلالات عروق خونی قلب هستند. در زنان باردار، کودکان نیز در هنگام ورزش و تب، ضربان قلب به طور طبیعی افزایش می یابد. ضربان قلب ورزشکاران در حال استراحت کمتر از طبیعی است. تپش قلب، سنکوپ، وضعیت قبل از سنکوپ، سرگیجه، درد گردن و قفسه سینه و علایم نارسایی قلبی شایع ترین شکایت های افراد مبتلا به نامنظمی ضربان قلب را تشکیل می دهند. «جا افتادن» بعضی از ضربان های قلب اغلب در نتیجه ی ضربان های زودرس دهلیزی یا بطنی روی می دهد، ولی دوره هایی از ضربان قلب سریع و نامنظم ممکن است نشان دهنده لرزش (فیبریلاسیون) حمله ای دهلیزی باشند.

تشخیص نامنظمی ضربان قلب (آریتمی)

بعضی از بیماران دچار نامنظمی ضربان قلب همراه با افزایش ضربان قلب (تاکی آریتمی) بدون تپش قلب هستند و برعکس، برخی دیگر از بیماران مبتلا به نامنظمی ضربان قلب از طپش قلب بدون تاکی آریتمی رنج می برند. ارتباط میان نشانه ها و آریتمی ها را فقط می توان با ثبت همزمان نوار قلبی (ECG9 و تعیین نشانه ها تشخیص داد. معمولاً چنان چه ECG در زمان بروز آریتمی انجام شود موجب تشخیص می شود. به دلیل متناوب بودن ماهیت آریتمی ها، استفاده از دستگاه هایی که به طور طولانی، ضربان های قلبی را ثبت می کنند، مانند دستگاه هولتر (Holter) برای تشخیص نامنظمی ضربان قلب و آریتمی ها مفیدتر و دقیق تر هستند. نوع دیگری از مانیتور وجود دارد که بیمار می تواند آنها را هفته ها به بدن خود ببندد وهنگام بروز آریتمی آنها را فعال کند تا به مدت چند دقیقه ریتم قلبی را ثبت نماید. شایع ترین علت زمینه ی نامنظمی ضربان قلب و آریتمی، بیماری عروق کرونر است که در نتیجه ی آن خون رسانی به عضله قلب و سیستم الکتریکی کنترل کننده ضربان قلب کاهش می یابد.

علل نامنظمی ضربان قلب (آریتمی)

از علل غیر شایع دیگر ایجاد کننده نامنظمی ضربان قلب و آریتمی باید از بیماری های دریچه ای قلب و التهاب عضله قلب (میوکاردیت) نام برد. نقایص مادرزادی قلبی، مانند وجود مسیر الکتریکی غیر طبیعی بین دهلیزها و بطن ها می توانند در سنین بالاتر، خود را به صورت ضربان قلب نامنظم نشان دهند. عدم تعادل هورمونی (مثل پرکاری تیروئید) و نامنظمی مواد شیمیایی خون (مانند افزایش پتاسیم خون)، مصرف بعضی داروها (مثل دیگوکسین، بعضی از داروهای گشاد کننده برونش)، مصرف کافئین و استعمال دخانیات هم می توانند موجب آریتمی و نامنظمی ضربان قلب شوند.

نکته: گاهی نمی توان علتی برای بروز نامنظمی ضربان قلب و آریتمی پیدا کرد.

درمان نامنظمی ضربان قلب (آریتمی)

آریتمی ها و نامنظمی ضربان قلب می توانند موجب نارسایی قلبی حاد و مزمن یا سکته مغزی شوند. برای درمان نامنظمی ضربان قلب و آریتمی های قلبی باید ابتدا علت آن ها را مشخص نمود. داروهای مختلفی برای کنترل و درمان ریتم های غیر طبیعی قلب مورد استفاده قرار می گیرند و در بعضی موارد (به ویژه در صورتی که ضربان ها خیلی کند شوند) باید از ضربان ساز مصنوعی (پِیس میکر؛ Pacemaker) استفاده کرد. از جمله داروهای مورد استفاده در درمان نامنظمی ضربان قلب باید از کینیدین، پروکایین آمید، دیزوپیرامید، لیدوکایین، توکایینید، مگزیلتین، فلکایینید، پروپافنون، موریسیزین، آمیودارون، سوتالول، برتیلیوم و ایبوبیلید نام برد که هر یک موارد مصرف خاصی دارند و باید با تجویز پزشک متخصص به کار روند. بعضی از خطرناک ترین آریتمی های قلبی ، آنهایی هستند که بطن های قلبی را گرفتار می کنند و می توانند در فردی که قبلاً سالم به نظر می رسیده است موجب مرگ ناگهانی شوند. ضربان سازهای مصنوعی برای درمان این نوع از آریتمی های قلبی سریع و خطرناک نیز به کار می روند. این ضربان سازها از طریق احساس تحریکات الکتریکی غیر طبیعی قلب و فایق آمدن بر آنها عمل می کنند و با ایجاد شوک الکتریکی ضعیف در داخل قلب موجب ایجاد ریتم طبیعی می شوند. گاهی لازم است برای قطع عصب غیر طبیعی یا تخریب ناحیه ای از بافت قلب که تکانه های غیر طبیعی الکتریکی ایجاد می کند از درمان جراحی برای نامنظمی ضربان قلب استفاده شود.

نکته: معمولاً نامنظمی ضربان قلب تاکی کاردی های فوق بطنی اختلال مهمی ایجاد نمی کنند ولی لرزش (فیبریلاسیون) بطنی تهدید کننده حیات است و باید به طور اورژانس تحت درمان قرار گیرد.

برای مطالعه ” درمان تپش قلب (آریتمی) ” کلیک کنید .

منبع : راهنمای پزشکی خانواده – سکته قلبی و انواع بیماریهای قلب و عروق