چربی های در آب محلول نیستند، بنابراین نمی توانند به شکل ابتدایی در جریان خون حمل شوند. برای آن که کلسترول و تری گلیسیرید ها بتوانند در جریان خون به حرکت در آیند، در بسته ای به نام لیپوپروتئین بسته بندی شده ا ند. این بسته مجموعه ای چربی ها و پروتئین است. پروتئین ها در آب محلول اند و از این خاصیت خود برای حمل چربی ها به سوی بافت ها استفاده می کنند. لیپوپروتئین در آب حل می شود و بسته های آن به شکل کروی هستند و از دو بخش مرکزی و محیطی تشکیل می شوند: چربی ها (شامل کلسترول و تری گلیسرید) که در بخش مرکزی تجمع یافته اند و پروتئین و فسفولیپید که در بخش محیطی (پوسته) قرار دارند. لیپوپروتئین ها در واقع مانند کامیونی هستند که کلسترول و تری گلیسیرید را بار می کنند و در ترافیک جریان خون و شاهراه های حیاتی بدن (یعنی رگ ها) از نقطه ای به نقطه ی دیگر حمل می کنند و به مقصد (یعنی بافتها) می رسانند.
انواع لیپوپروتئین ها
لیپوپروتئین ها عمدتاً ۵ نوع هستند که بر حسب وزن مخصوصشان تقسیم بندی می شوند:
– لیپوپروتئین های کیلو میکرون ها (شیلومیکرون ها؛ chylomicrons)؛
– لیپوپروتئین های با تراکم خیلی پایین (لیپوپروتئین های خیلی سبک؛ very low-density lipoproteins ، VLDL)؛
– لیپوپروتئین های با با تراکم بینابینی (لیپوپروتئین های میان وزن، Inter mediate-density lipoproteins; IDL) ؛
– لیپوپروتئین های با تراکم پایین (لیپوپروتئین های سبک وزن؛ Low density lipoproteins LDL)؛
– لیپوپروتئین های با تراکم بالا (لیپوپروتئین های سنگین وزن؛ High- density lipoproteins)؛
لیپوپروتئین های کیلومیکرون ها از کمترین و لیپوپروتئین های با تراکم بالا از بیشترین وزن مخصوص برخوردار هستند. لیپوپروتئین های با تراکم بالا وزن مخصوص زیادی دارد و به دلیل سنگینی، ته نشین می شود و در مقابل لیپوپروتئین های خیلی سبک وزن مخصوص خیلی کمی دارد و مانند حباب، حجیم ولی سبک است.
این تقسیم بندی و نامگذاری برای درک بهتر موضوع و شناخت بیشتر لیپوپروتئین ها ارایه شده است.
لیپوپروتئین ها و تری گلیسریدها
متابولیسم (سوخت و ساز) چربی ها از دو راه انجام می شود: مسیر خارجی و مسیر داخلی. تری گلیسریدها از طریق غذا (مسیر خارجی) و کبد (مسیر داخلی) وارد خون می شوند. کبد مقدار قابل ملاحظه ای تری گلیسرید می سازد و وارد خون می کند. کیلومیکرون ها، تری گلیسرید موجود در غذا را به بافت ها می رسانند و لیپوپروتئین های خیلی سبک ، تری گلیسرید تولید شده در کبد را با خود حمل می کند و در اختیار بافت چربی و عضلات قرار می دهد. در این بافت ها، آنزیمی موسوم به LPL وارد عمل می شود و مولکول های تری گلیسرید را تجزیه و به اسیدهای چرب تبدیل می کند. سپس اسیدهای چرب از بسته ی لیپوپروتئین ها خارج و در بافت چربی دوباره تبدیل به تری گلیسرید می شوند. تری گلیسریدها یا در بافت چربی ذخیره می شوند و هر وقت لازم باشد به عنوان منبع مهم انرژی مورد استفاده ی بدن قرار می گیرند یا در بافت های عضلانی می سوزند و انرژی تولید می کنند. بدین ترتیب تری گلیسریدها، منبع مهم تولید انرژی هستند. وقتی کیلومیکرون ها تری گلیسرید خود را از دست دادند، به ذرات ریزتری تبدیل می شوند که حاوی کلسترول بیشتری (نسبت به تری گلیسرید) هستند و باقیمانده های لیپوپروتئین های خیلی سبک نامیده می شوند. وقتی این ذرات به کبد می رسند، آنزیمی به نام لیپاز کبدی آنها را به ذرات لیپوپروتئین های با تراکم پایین تبدیل می کند. ذرات لیپوپروتئین های با تراکم پایین پر از کلسترول هستند و به همین دلیل مضر به شما می ایند و به لیپوپروتئین های با تراکم پایین، کلسترول بد گفته می شود، زیرا محتوای کلسترول خود را به طرف بافت ها حمل می کنند و در اختیار آن ها قرار می دهند و مقدار زیاد لیپوپروتئین های با تراکم پایین می تواند به دیواره ی رگ های خونی آسیب برساند و موجب انسداد سرخرگ ها شود. بر روی بافت های محیطی، برای جذب لیپوپروتئین های با تراکم پایین گیرنده های مخصوصی تعبیه شده اند. کلسترول ماده ای مومی و چربی مانند از خانواده ای از مواد شیمیایی موسوم به لیپیدها است که در هر قسمتی از بدن یافت می شوند.
برای مطالعه مطالب زیر کلیک کنید :
– لیپوپروتئین با دانسیته بالا و پائین
– کاهش کلسترول خون با تغذیه
– درمان دارویی کلسترول
منبع: کتاب چربی خون
