اکثر افراد مبتلا به پرفشاری خون، دچار نوع اولیه، یعنی نوع بدون علت شناخته شده بیماری پرفشاری خون هستند و عده کمی از افراد مبتلا به نوع پرفشاری خون ثانویه، یعنی نوع دارای علت زمینه ای شناخته شده و قابل اصلاح پرفشاری خون می شوند. عدم درمان پرفشاری خون یا درمان دیررس آن می تواند عوارض خطیری مانند نارسایی قلب، حمله قلبی (انفارکتوس) و سکته قلبی را به دنبال داشته باشد. بنابراین درمان هر چه زودتر پرفشاری خون، الزامی است. ایجاد تغییرات مناسب در شیوه زندگی، تحت راهنمایی پزشک، بخش اولیه مهمی از هر نوع برنامه درمانی پرفشاری خون به شمار می آید.
درمان پرفشاری خون با دارو
در بعضی از افراد محدودیت هایی مانند پایین آوردن مصرف سدیم (نمک)، الکل، نگه داشتن وزن در حد مطلوب، انجام ورزش هوازی و نکشیدن سیگار می تواند موجب کنترل پرفشاری خون شود. با این حال بسیاری از بیماران مبتلا به پرفشاری خون علاوه بر این اقدامات به استفاده از «داروهای ضد پرفشاری خون» نیاز دارند. اگر چه داروهای ضد فشار خون بالا معمولاً به خوبی تحمل می شوند ولی می توانند عوارضی ایجاد کنند که بر حسب نوع دارو، مقدار مصرف و سایر عوامل متفاوت هستند. علاوه بر این، بسیاری از بیماران مبتلا به پرفشاری خون به یک دارو به خوبی پاسخ می دهند و به دیگری پاسخ مناسبی نشان نمی دهند. بنابراین ممکن است تعیین دارو (داروهای) صحیح و دارای کمترین عارضه و دوز مناسب داروها برای هر بیمار دچار پرفشاری خون به زمان نیاز داشته باشد. داروهای ضد پرفشاری خون به چند گروه تقسیم می شوند که در اینجا به طور ساده به ذکر این داروها و نحوه اثر و عوارض جانبی هر یک اشاره می کنیم:
۱- داروهای مُدر (دیورتیک ها؛ Diuretics): این داروها، پرفشاری خون را به طور عمده با افزایش دفع آب و سدیم از کلیه ها، کاهش حجم مایع بدن و نیز کمک به گشاد شدن رگ های خونی کاهش می دهند. داروهای درمان پرفشاری خون این گروه شامل تیازیدها (مثل کلرتالیدون، هیدرکلروتیازید و اینداپامید) هستند. در بعضی موارد از نوعی داروهای مُدر نگه دارنده پتاسیم (مثل آمیلورید، اسپیرونولاکتون یا تریامترن یا مکمل های پتاسیم) همراه با تیازیدها استفاده می شود زیرا تیازیدها می توانند به دلیل افزایش دفع پتاسیم در ادرار موجب کمبود پتاسیم شوند. دوزهای پایین تیازیدهای جدید برای درمان پرفشاری خون با عوارض شایعی همراه نیستند. خستگی، گیجی، ضعف و علایم دیگر ممکن است در اثر کاهش سدیم و آب و کاهش پتاسیم ایجاد شوند. ناتوانی جنسی قابل برگشت و حملات نقرس گاهی به علت مصرف این داروی درمان پرفشاری خون روی می دهند. همچنین در درمان پرفشاری خون بیماران مبتلا به دیابت، دوزهای بالاتر تیازیدها ممکن است کنترل قند خون را سختتر کند.
۲- بازدارندههای استیل کولین استرازACE inhibitors (ACE): آنژیوتانسین II، ترکیبی است در خون که موجب تنگ شدن رگ های خونی و در نتیجه، افزایش پرفشاری خون می شود. با پایین آوردن میزان تولید ترکیب مزبور به وسیله ی داروهای بازدارنده ACE که از طریق ممانعت از تبدیل آنژیوتانسین I به آنژیوتانسین II صورت می گیرد، رگ های خونی گشاد می شوند و پرفشاری خون کاهش می یابد و برون ده قلب بهبود می یابد. داروهای بازدارنده ACE کنونی عبارتند از: بنزاپریل، کاپتوپریل، انالاپریل، فوسینوپریل، لیزینوپریل، موگزیپریل، پریندوپریل، کیناپریل، رامیپریل و تراندولاپریل. این داروهای درمان پرفشاری خون ممکن است در بعضی از بیماران موجب کاهش گلبول های سفید خون و یا کاهش گلبول های سفید، قرمز و پلاکتها، سرفه، کهیر، تب، افزایش پتاسیم، خشکس دهان، درد عضلانی و گاهی اختلال کلیوی شوند. یک عارضه ی بالقوه مهم این داروهای درمان پرفشاری خون ، بروز «آنژیواِدِم» (angioedema) است. که در ۱/۰ تا ۷/۰ درصد از بیماران مبتلا به پرفشاری خون دیده می شود و با بروز نسبتاً سریع (ظرف چند دقیقه تا چند ساعت) علایمی مانند تورم لب ها، زبان و حلق و در نتیجه اختلال تنفسی همراه است. این وضعیت، یک اورژانس پزشکی است و در صورت بروز آن، بیمار نباید از داروهای درمان پرفشاری خون این گروه استفاده کند.
۳- داروهای مسدود کننده آنژیوتانسین II (angiotensin II receptor blockers; ARBs): آثار آنژیوتانسین II بر سلول های قلب و رگ های خونی را مهار می کنند. داروهای کنونی درمان پرفشاری خون این گروه شامل کاندِزارتان، ایربِزارتان، لوزارتان، تلمیزارتان و والزارتان هستند. از نظر عوارض جانبی، تفاوت اصلی داروهای درمان پرفشاری خون این گروه با داروهای بازدارنده ACE آن است که ARBها موجب سرفه نمی شوند. تعداد کمی از بیمارانی که داروهای ARB را مصرف می کنند ممکن است دچار گیجی، خواب آلودگی، سردرد، تهوع، خشکی دهان، درد شکم یا سایر عوارض شوند. بروز آنژیواِدِم در مصرف کنندگان داروهای درمان پرفشاری خون این گروه نسبت به ACEشیوع کمتری دارد.
۴) داروهای مسدودکننده کانال کلسیم (calcium channel blockers): این داروهای درمان پرفشاری خون مقدار کلسیمی را که وارد عضله صاف دیواره رگ های خونی و قلب می شود کاهش می دهند. سلول های عضلانی برای منقبض شدن به کلسیم نیاز دارند. در نتیجه با مصرف این داروهای درمان پرفشاری خون ، سلول های عضلانی، شل و رگ های خونی گشاد می شوند و فشار خون و نیروی اضافی وارد آمده به قلب کاهش می یابد. داروهای درمان پرفشاری خون این گروه به سه گروه فرعی، شامل مشتقات فنیل آلکیلامین (مثل ورپامیل) و بنزوتیازپین ها (مثل دیلتیازم) و دی هیدروپیریدین ها (مثل آملودیپین) تقسیم می شوند. امروزه در هر یک از دو گرفوه اول تنها یک نوع دارو وجود دارد ولی در گروه سوم، تعدادی دارو در دسترس هستند. عوارض جانبی مشتقات فنیل آلکیلامین و بنزوتیازپین کاهش شدید ضربان قلب، سردرد و تهوع (در مصرف دیلتیازم) یا یبوست (در مصرف وراپامیل) هستند. دیی هیدروپیریدین ها می توانند موجب افزایش ضربان قلب، برافروختگی، اختلال گوارشی، افزایش پتاسیم خون اِدِم (ورم) و سردرد شوند.
۵) داروهای مسدود کننده بتا (بتابلاکرها؛ beta blockers): این داروهای درمان پرفشاری خون بعضی از آثار دستگاه عصبی سمپاتیک را که موجب تحریک عملکردهای خاص غیر ارادی در هنگام استرس می شوند (شامل افزایش ضربان قلب و فشار خون) مهار می کنند. این داروهای درمان پرفشاری خون اثر خود را تاحدودی از طریق کاهش سرعت و نیروی پمپ خون به وسیله ی قلب به داخل گردش خون اعمال می نمایند. بتابلاکرهای موجود برای درمان پرفشاری خون عبارتند از: اسبوتولول، اتنولول، بتاگزولول، بیزوپرولول، کارتلول، متوپرولول، نادولول، پن بوتولول، پیندولول، پروپرانولول و تمیولول. بعضی از بتابلاکرها از فعالیت مختلط برخوردار هستند یعنی هم گیرنده های بتا و هم گیرنده های آلفا را مهار می کنند. از این گروه می توان لابتالول و کاردیلول را نام برد. بتابلاکرها ممکن است علایم آسم و سایر بیماری های قلبی را تشدید کنند، در نتیجه نباید در این بیماری ها تجویز شوند. علاوه بر این ممکن است این داروهای درمان پرفشاری خون علایم کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت را که تحت درمان با انسولین قرار دارند مخفی سازند. این داروهای درمان پرفشاری خون همچنین می توانند موجب خستگی، گیجی، بی خوابی، کاهش تحمل نسبت به ورزش، کاهش ضربان قلب، بثورات (راش های پوستی) و سرد شدن دست و پاها (به دلیل کاهش جریان خون به آنها) شوند.
۶- داروهای مسدود کننده آلفا (آلفا بلاکرها؛ alpha blockers): این داروهای درمان پرفشاری خون ، تون عضلات غیر ارادی (صاف) دیواره رگ های خونی را کاهش می دهند و موجب شل و متسع شدن آنها و در نتیجه پایین آمدن فشار خون می شوند، از میان داروهای درمان پرفشاری خون این گروه باید از دوگزازوسین، پرازوسین و ترازوسین نام برد. این داروهای درمان پرفشاری خون ممکن است موجب گیجی (به ویژه در هنگام تغییر وضعیت از حالت نشسته به ایستاده)، ضعف، خواب آلودگی و کاهش فشار خون بالا وضعیتی شوند. همچنین این داروهای درمان پرفشاری خون می توانند خطر ایجاد نارسایی قلبی را افزایش دهند. از این رو در پرفشاری خون اولیه به عنوان داروی خط اول به کار نمی روند، به جز در مردان مسن مبتلا به بزرگی پروستات که ممکن است آلفا بلاکرها موجب کاهش علایم بیماری پروستات آنها شوند.
۷- داروهای دارای اثر مستقیم گشاد کننده رگ ها: این داروهای درمان پرفشاری خون ، تون رگ های خونی را کاهش می دهند و آنها را شل می کنند. دو داروی متعلق به این گروه، هیدرالازین و ماینوکسیدیل هستند. به طور معمول ماینوکسیدیل فقط در پرفشاری خون شدید و مقاوم به کار می رود. عوارض این داروهای درمان پرفشاری خون عبارتند از: سردرد، ضعف، تهوع، یبوست، ورم (اِدِم) محیطی و افزایش ضربان قلب. معمولاً این عوارض داروهای درمان پرفشاری خون با مصرف توأم دارو با یک بتابلاکر به حداقل می رسند ولی در موارد استفاده از داروی ماینوکسیدیل (که پرقدرت تراست) قابل ملاحظه تر هستند. همچنین ماینوکسیدیل ممکن است موجب افزایش رشد موها شود.
۸- داروهای دارای اثر مرکزی: فعالیت سمپاتیک را می توان با داروهایی که از طریق مرکزی اثر می کنند، مثل کلونیدین، گانابنز، گانفاسین و متیل دوپا نیز کاهش داد. این داروهای درمان پرفشاری خون به دلیل داشتن عوارض نامناسب تری نسبت به داروهای گروه های قبلی امروزه کمتر مصرف می شوند. از جمله عوارض این داروهای درمان پرفشاری خون باید از گیجی وضعیتی، خواب آلودگی، اختلال در قضاوت، خشکی دهان، تهوع، یبوست و کاهش قابل بازگشت عملکرد جنسی نام برد.
نکته: قبل از مصرف هر دارویی درمانی پرفشاری خون ، تمام توضیحات موجود در بروشور آن را به دقت بخوانید و در صورت لزوم اطلاعات اضافی مربوط به آن را از دکتر داروساز یا پزشک معالج خود سوال کنید. در صورت بروز عوارض جانبی داروهای درمان پرفشاری خون موضوع را با پزشک مطرح نمایید. در هنگام ایجاد خواب آلودگی، گیجی و اختلال قضاوت به رانندگی و کارهایی که به دقت نیاز دارند نپردازید.
برای مطالعه مطلب مورد نظر کلیک کنید :
– درمان فشار خون بالا
– عوامل پرفشاری خون
– بیماری پرفشاری خون
– داروهای پرفشاری خون
منبع : راهنمای پزشکی خانواده- فشار خون
