آنژیوگرافی و استنت (فنر)

در آنژیوپلاستی که برخی افراد آن را با نام بالون زدن یا استنت گذاری (فنر گذاشتن) می ‌نامند، پزشکان بعد از آنژیوگرافی ، بالونی تنها یا بالونی که روی آن استنت قرار دارد را وارد رگ‌ قلب (عروق کرونر) کرده و در محل مسدود رگ تعبیه می‌ کنند و با این کار سبب کاهش انسداد رگ شده، در نتیجه خون دوباره در رگ ‌ها به جریان درمی‌آید. بالون با کمپرس و چسباندن پلاک های آترواسکلروتیک موجب رفع تنگی میشود و استنت‌ها، تورینه های فنری کوچکی هستند که مانند یک ستون در رگ ‌ها کار گذاشته می ‌شوند تا مانع برگشت دیواره رگ و انسداد مجدد آن شوند و بدین ترتیب احتمال تنگی مجدد در اینده کمتر می شود.

چند نوع استنت ( فنر) داریم؟

در اوایل تنها از بالون جهت باز کردن عروق کرونر استفاده می ‌شد، اما مشکلاتی مانند پارگی لایه داخلی رگ و یا بازگشت فوری تنگی  (Recoil) یا انسداد تدریجی مجدد آن با گذشت زمان بروز می کرد که گاهی اوقات فاجعه آفرین بود.این دلیلی بود تا محققان به فکر تولید و کارگذاری استنت (Stent) یا همان فنر در اصطلاح عامیانه در داخل عروق کرونر جهت تداوم باز نگهداشتن آن افتادند.  امروزه در موارد خاص و نادری فقط از بالون داخل کرونری استفاده می شود و در اغلب موارد بعد از بالون زدن (یا همراه با بالون زدن) استنت داخل کرونرقلب تعبیه می شود.

صرف نظر از مارک و برند آنها در کل دو نوع استنت داریم: دارویی و غیردارویی (ساده). استنت یا فنر تورینه بافته شده و جمع شده کوچکی از آلیاژهای مختلف فلزی است کهبوره بالونی خالی بافته شده ودر طی آنژیوگرافی درمانی (بنام آنژیوپلاستی)، آن را از طریق شریان کشاله ران یا دست ، وارد رگ کرونری می کنند و توسط بالونی که داخل آن است آن را باز می نمایند تا هم اندازه دیواره درونی رگ شود.

بالون برای باز کردن رگ کرونری قلب و نیز استنت روی آن زده می شود و استنت برای باز نگه داشتن شریان های کرونر قلبی یا سایر عروق بدن مثل عروق کاروتید مغزی ، عروق کلیوی و… که تنگ یا بسته شده اند، استفاده می شود. تعبیه استنت بعد بالون زدن موجب کاهش واضح و قابل توجه عوارض روش استفاده از بالون تنها مثل بازگشت فوری تنگی یا انسداد مجدد و تدریجی آن با گذشت زمان بود. اما عوارض خاص خود را هم دارد مثلا پس از کارگذاری استنت فلزی در برخی از بیماران در روزهای اول (معمولا طی ماه اول)، لخته خون در داخل استنت ایجاد می‌شود که بیمار بایستی مجددا تحت آنژیوپلاستی قرار گیرد و گاهی حتی بدلیل ماهیت انسداد ناگهانی و کامل سکته وسیع قلبی و مرگ بیمار رخ می دهد.. لذا مصرف داروهای ضد تجمع پلاکتی و بروز لخته خون مانند آسپیرین به همراه کلوپیدوگرل ( با نام تجاری پلاویکس، اوسفیکس و…) افتادند. با تجویز داروهای فوق، میزان بروز لخته خون بسیار کاهش یافت و لذا میزان موفقیت آنژیوپلاستی افزایش قابل توجهی پیدا کرد.

پس کلا از دو نوع استنت ساده(Bear metal stents) و استنت داروئی ( Drug eluting stents) برای آنژیوپلاستی استفاده می شود.اوایل فقط از بالون داخل رگ کرونری قلب استفاده می شد.

با توجه به احتمال برگشت زودرس انسداد بعد چند ساعت تا چند روز، دانشمندان با ابداع استنت ها‌(فنر) موجب کاهش مشکل انسداد مجدد رگ کرونری قلب بعد از انژیوپلاستی و PCI شدند.

اما هنوز مشکل بزرگی با عنوان تحریک رشد آندوتلیوم رگ بعلت جسم خارجی و انسداد دیررس رگ بعد ۳-۶ماه وجود داشت.

کل ،ایجاد تنگی مجدد و تدریجی ناشی از تشکیل بافت اضافی در داخل استنت بود که معمولا ۴-۳ماه پس از گذاشتن استنت بروز می‌ کرد.با توجه به بافت اضافی تشکیل شده در این محل (شامل سلول‌ های طبیعی داخل رگ که بیش از حد رشد کرده بودند)، محققان به فکر استفاده از داروهایی بر روی استنت افتادند که مانع بروز این تنگی مجدد از طریق کاهش رشد سلول‌های داخلی رگ شود. لذا در سال ۲۰۰۳با استفاده از پلی‌ مرهای حاوی دارو که داخل استنت کار گذاشته بودند (استنت های دارویی) که دارو را به صورت تدریجی وارد رگ می ‌کردند، موجب رفع این مشکل شدند . وقتی که درحوالی سال ۲۰۰۳استنت‌ های پوشیده شده با دارو معرفی شدند، انقلابی در درمان غیر جراحی تنگی عروق کرونری قلب محسوب می شد، زیرا اعتقاد پزشکان بر این بود که این فنرهای دارویی کوچک وقتی در رگ‌ ها کار گذاشته می ‌شوند، دارویی از خود ترشح می‌ کنند که باعث جلوگیری از رشد دیواره رگ و در نتیجه پیشگیری از انسداد دیررس آن می ‌شوند و می ‌توانند آنژیوپلاستی را به عملی اثربخش ‌تر با امکان برگشت ‌پذیری کمتری نسبت به جراحی باز قلب (بای ‌پس کرونری ) تبدیل نمایند، اما تحقیقات و مطالعاتی که درطی چند سال بعد انجام شد، نشان داد که بواسطه عدم اپیتلیالیزه شدن داخل رگ، خطر لخته شدن خون و عوارض جبران ‌ناپذیر آن در بیمارانی که از استنت ‌های دارویی استفاده کرده بودند، برای مدت طولانی تر تا حتی یک سال، افزایش یافت که با مصرف طولانی مدت داروهای ضد پلاکتی ، این مشکل قابل حل شد ولی همین امر باعث شد تا پزشکان در استفاده از این نوع استنت ‌ها، احتیاط بیشتری کنند و فقط در موارد خاص و در بیمارانی که چاره‌ای جز استفاده از استنت دارویی ندارند، از آن استفاده نمایند.

وقتی که درحوالی سال ۲۰۰۳استنت‌ های پوشیده شده با دارو معرفی شدند، انقلابی در درمان غیر جراحی تنگی عروق کرونری قلب محسوب می شد، زیرا اعتقاد پزشکان بر این بود که این فنرهای دارویی کوچک وقتی در رگ‌ ها کار گذاشته می ‌شوند، دارویی از خود ترشح می‌ کنند که باعث جلوگیری از رشد دیواره رگ و در نتیجه پیشگیری از انسداد دیررس آن می ‌شوند و می ‌توانند آنژیوپلاستی را به عملی اثربخش ‌تر با امکان برگشت ‌پذیری کمتری نسبت به جراحی باز قلب (بای ‌پس کرونری ) تبدیل نمایند، اما تحقیقات و مطالعاتی که درطی چند سال بعد انجام شد، نشان داد که خطر لخته شدن خون و عوارض جبران ‌ناپذیر آن در بیمارانی که از استنت ‌های دارویی استفاده کرده بودند، برای مدت طولانی تر تا حتی یک سال، افزایش یافت و همین امر باعث شد تا پزشکان در استفاده از این نوع استنت ‌ها، احتیاط بیشتری کنند و فقط در موارد خاص و در بیمارانی که چاره‌ای جز استفاده از استنت دارویی ندارند، از آن استفاده نمایند.

در اوایل تنها از بالون جهت باز کردن عروق کرونر استفاده می ‌شد، اما مشکلاتی مانند پارگی لایه داخلی رگ و یا بازگشت فوری تنگی (Recoil) یا انسداد تدریجی مجدد آن با گذشت زمان بروز می کرد که گاهی اوقات فاجعه آفرین بود.

این دلیلی بود تا محققان به فکر تولید و کارگذاری استنت (Stent) یا همان فنر در اصطلاح عامیانه در داخل عروق کرونر جهت تداوم باز نگهداشتن آن افتادند.

استنت یا فنر تورینه بافته شده و جمع شده کوچکی از آلیاژهای مختلف فلزی است کهبوره بالونی خالی بافته شده ودر طی آنژیوگرافی درمانی (بنام آنژیوپلاستی)، آن را از طریق شریان کشاله ران یا دست ، وارد رگ کرونری می کنند و توسط بالونی که داخل آن است آن را باز می نمایند تا هم اندازه دیواره درونی رگ شود. بالون برای باز کردن رگ کرونری قلب و نیز استنت روی آن زده می شود و استنت برای باز نگه داشتن شریان های کرونر قلبی یا سایر عروق بدن مثل عروق کاروتید مغزی ، عروق کلیوی و… که تنگ یا بسته شده اند، استفاده می شود. تعبیه استنت بعد بالون زدن موجب کاهش واضح و قابل توجه عوارض روش استفاده از بالون تنها مثل بازگشت فوری تنگی یا انسداد مجدد و تدریجی آن با گذشت زمان بود. اما عوارض خاص خود را هم دارد مثلا پس از کارگذاری استنت فلزی در برخی از بیماران در روزهای اول (معمولا طی ماه اول)، لخته خون در داخل استنت ایجاد می‌شود که بیمار بایستی مجددا تحت آنژیوپلاستی قرار گیرد و گاهی حتی بدلیل ماهیت انسداد ناگهانی و کامل سکته وسیع قلبی و مرگ بیمار رخ می دهد.. لذا مصرف داروهای ضد تجمع پلاکتی و بروز لخته خون مانند آسپیرین به همراه کلوپیدوگرل ( با نام تجاری پلاویکس، اوسفیکس و…) افتادند. با تجویز داروهای فوق، میزان بروز لخته خون بسیار کاهش یافت و لذا میزان موفقیت آنژیوپلاستی افزایش قابل توجهی پیدا کرد.

مشکل دیگری که پس از این مرحله دیده می شد، ایجاد تنگی مجدد و تدریجی ناشی از تشکیل بافت اضافی در داخل استنت بود که معمولا ۴-۳ماه پس از گذاشتن استنت بروز می‌ کرد.با توجه به بافت اضافی تشکیل شده در این محل (شامل سلول‌ های طبیعی داخل رگ که بیش از حد رشد کرده بودند)، محققان به فکر استفاده از داروهایی بر روی استنت افتادند که مانع بروز این تنگی مجدد از طریق کاهش رشد سلول‌های داخلی رگ شود. لذا در سال ۲۰۰۳با استفاده از پلی‌ مرهای حاوی دارو که داخل استنت کار گذاشته بودند (استنت های دارویی) که دارو را به صورت تدریجی وارد رگ می ‌کردند، موجب رفع این مشکل شدند ولی بواسطه عدم اپیتلیالیزه شدن داخل رگ، مشکل افزایش احتمال تشکیل لخته و انسداد ناگهانی داخل رگ تا حدود یک سال باقی می ماند (بر خلاف استنت معمولی که در طی ماه اول این خطر زیاد بود) که با مصرف طولانی مدت داروهای ضد پلاکتی ، این مشکل قابل حل شد.

به طور کلی استنت‌های دارویی باعث کاهش میزان بروز تنگی مجدد عروق کرونر و کاهش نیاز به انجام مجدد آنژیوپلاستی یا جراحی باز قلب در ماه‌ های پس از آنژیوگرافی می ‌شوند. هرچند استنت‌های دارویی باعث کاهش بروز تنگی مجدد در داخل استنت و کاهش انجام مجدد آنژیوپلاستی یا جراحی باز قلب می ‌گردد و تاثیری در طول عمر و یا مرگ و میر ندارد، زیرا اصولا استنت ‌های بدون دارو نیز مرگ و میر بسیار ناچیزی دارند. پس فلسفه تولید استنت‌های دارویی، افزایش طول عمر نیست، بلکه کاهش بروز تنگی مجدد در داخل استنت در بیماران خاص یا آناتومی های خاص انسداد عروقی با احتمال بالای تنگی مجدد می‌ باشد. این فواید بیشتر در عروق باریک و تنگی‌ های طویل بیماران دیابتی و… رویت می‌ گردد. لذا توصیه‌ می ‌شود بیمار در مورد انتخاب نوع استنت (معمولی یا دارویی) حتما نظر پزشک معالج خود را ملاک عمل قرار دهد و برای استفاده از استنت دارویی اصرار نکند.