تپش قلب باعث زنده نگه داشتن انسان می شود ولی اگر تپش قلب احساس شود نشانه خوبی نیست. احساس تپش قلب که مانند کوبیدن قفسه سینه است باعث ترس در فرد مبتلا می شود. در این مقاله ابتدا در مورد علت های تپش قلب مانند مشکلات قلبی، پرکاری تیروئید و اضطراب صحبت می شود. پس از آن روش های تشخیص تپش قلب بررسی خواهند شد. سپس علائم و نشانه های تپش قلب توضیح داده می شوند در قسمت آخر نیز، درمان تپش قلب بررسی می شود و در مورد درمان دارویی تپش قلب نیز مطالبی آورده می شود.
علت های تپش قلب
احساس تپش قلب علت های مختلفی دارد. برای مثال اختلال ترس یا هراس می‌تواند باعث تپش قلب شود. معمولا اختلال ترس احساس وحشت است که ناگهان بروز می کند و بدون آگاهی و معمولا بدون دلیل تکرار می‌شود و در طول مدت ترس قلب تند می‌زند و ممکن است باعث عرق یا تنفس سریع، احساس ضعف، بیهوشی و سرگیجه شود.
دلایل دیگر تپش قلبی عبارتند از:
- واکنش های شدید عصبی مانند استرس و اضطراب، شک و یا هراس
- ورزش و فعالیت بدنی شدید و تپش قلب
- مصرف کافئین مانند چای، قهوه، شکلات و نوشابه های مشکی
- کم آبی بدن و تب
- پایین آمدن قند خون و تپش قلب
- کم خونی و تپش قلب
- مصرف نیکوتین و تپش قلب
- تغییرات هورمونی مربوط به عادت ماهیانه، بارداری و یا یائسگی و تپش قلب
- مصرف داروهای سرماخوردگی و تپش قلب
- مصرف بعضی از داروهای استنشاقی بیماری آسم و تپش قلب
- مصرف داروهای مسدود کننده بتا و ضد احتقان ها
- مصرف مواد مخدر همچون آمفتامین ها و کوکائین
اختلال ریتم قلبی ممکن است به دلایل مختلفی از جمله تنگی رگ های قلبی، نارسایی قلبی، بیماری های دریچه قلب و یا وجود یک عصب اضافه در مدارهای الکتریکی قلب ایجاد گردد.
پرکاری تیروئید و کم خونی نیز از دیگر علل اختلال در ریتم قلبی و ایجاد بی نظمی در ضربان قلب (آریتمی) افراد هستند.
فعالیت های زیاد بدنی مانند ورزش شدید ممکن است باعث افزایش ضربان قلب و ایجاد تپش قلب برای چند دقیقه در شخص شود. علاوه بر آن نوشیدن چای غلیظ، قهوه تلخ و سیگار کشیدن در بعضی مواقع می تواند باعث تپش قلب شود.
مشکل قلبی و تپش قلب
یکی از مواردی که باعث افزایش ضربان قلب می شود، فیبریلاسیون دهلیزی است که از جمله علائم این بیماری، آریتمی (ضربان نامنظم قلب) و در بیشتر موارد ضربان سریع قلب می باشد. این بیماری یک مشکل رایج قلبی است که در بیشتر موارد افرادی که سن بالایی دارند را دچار می کند. از ویژگی های فیبریلاسیون، تپش خیلی سریع و نامنظم حفره های بالایی قلب می باشد. سرعت تپش بطن ها بیشتر می شود و باعث ایجاد یک ضربان تند و نامنظم در قلب می شود. احساس تپش قلب ممکن است در اثر انقباضات زودرس قلب، به حالت واقعی تبدیل شود. انقباضات و تپش های زودرس قلب، در بیشتر مواقع، ضربان هایی پراکنده هستند که هنگامی که فرد در مورد آنها صحبت می کند می گوید که گویی بند قلب او پاره می شود. این تپش ها معمولا خطرناک نیستند. همچنین در بعضی مواقع به هنگام ورزش و فعالیت بدنی، تپش قلب زیاد می شود که برای فرد کاملا محسوس و قابل فهم است اما باعث ایجاد مشکلی برای فرد نمی شود.
تیروئید و تپش قلب
یکی از نشانه های پرکاری تیروئید تپش قلب است که ضربان قلب تند و نامنظم می شود. البته در این حالت، ضربان قلب طبیعی نیست و به عنوان یک بیماری و موقعیت اورژانسی شناخته می شود. بنابراین برای پیشگیری از عوارض بسیار بد پرکاری تیروئید، باید حتما درمان شوید. عوارض پرکاری تیروئید شامل بیماری ها و مشکلات قلبی مانند تپش سریع قلب، آریتمی قلبی (تپش نامنظم قلب) یا فیبریلاسیون بطنی است و گاهی نیز ممکن است منجر به نارسایی احتقانی قلب شود. زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند. هر چند که در هر سنی احتمال ابتلا به این بیماری وجود دارد، اما در جوانان و افراد میانسال شایع تر است.
اضطراب و تپش قلب
به دلیل اینکه معمولا انسانها، در حالت طبیعی ضربان قلب خود را احساس نمی کنند، اگر که متوجه ضربان قلب خود شوند، حالت بدی در فرد بوجود می آید که به آن تپش قلب گفته می شود و در بیشتر مواقع به دلیل استرس و ورزش ها و فعالیت های بدنی شدید مثل دویدن بوجود می آید و همیشه دلیلی بر وجود بیماری قلبی نیست.
رایجترین علت تپش قلب، مشکلات روحی و روانی می باشد. بیماری های قلبی که باعث بالا رفتن و یا پایین آمدن ضربان قلب می شوند، آریتمی یا بی نظمی ضربان قلب نامیده می شوند که این مشکل نیز باعث می شود که احساس کنیم به تپش قلب مبتلا شده ایم.
اشخاصی که سطح دانش و فرهنگ بالاتری دارند، نسبت به افراد دیگر، بیشتر تپش قلب را احساس می کنند. این مشکل با میزان حساسیت فرد نسبت به قلب خود که هوشیاری قلبی نامیده می شود نیز ارتباط مستقیم دارد.
تپش قلب، در حالی که فرد دراز کشیده است و به ویژه زمانی که شخص روی شانه چپ می خوابد نیز دیده می شود که هم می تواند به علت اضطراب و هم به علت هوشیاری قلبی باشد.
قلب تریبون بقیه اعضای بدن است و خیلی از قسمت های بدن، هنگامی بیماری خود را نشان می دهند که به نارحتی قلبی مبتلا شوید. افرادی نیز که تیروئید آنها پرکار است و علائمی مانند گرگرفتکی و تعریق خیلی زیاد دارند، قلبشان سریع تر می تپد. همچنین در افتادگی دریچه قلب (پرولاپس دریچه میترال)، نیز تپش قلب، زیاد دیده می شود.
تپش قلب و فیلم های ترسناک
افرادی که مبتلا به مشکلات و بیماری های قلبی هستند، باید از نگاه کردن فیلم های ترسناک و فعالیت های دیگری که موجب استرس و افزایش تپش قلب می شوند دوری کنند.
معمولا مردان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های قلبی قرار دارند که چربی خون بالا، فشار خون بالا، دیابت و استرس می توانند از علل آن باشند.
به بیماران قلبی توصیه می شود که در فصل گرما مایعات کافی بنوشند تا از کم شدن آب بدن آنها پیشگیری شود چون کمبود آب بدن موجب اختلال هیدراته شده و روی کارکرد قلب اثر منفی می گذارد و باعث ایجاد مشکلات قلبی از جمله تپش قلب می شود.
آلودگی هوا نیز می تواند بر روی بیماری های قلبی و تپش قلب تاثیر منفی بگذارد. در مراکز شهرها، آلودگی هوا بیشتر است که می تواند باعث افزایش مشکلات در بیماران قلبی شود. بنابراین بهتر است که بیماران قلبی، در مکان های کثیف و آلوده رفت و آمد نکنند. در خانه نیز بهتر است از دستگاههای تصفیه کننده هوا استفاده شود تا تاثیرات منفی آلودگی هوا کم شود.
از جمله عواملی که می توانند باعث بدتر شدن بیماری های قلبی شوند، دیدن فیلم های ترسناک و کارهای پرهیجان می باشد. زیرا که هیجان و اضطراب باعث افزایش ترشح کولامین و در نتیجه بالا رفتن ضربان قلب برای رساندن خون بیشتر به مغز می شود.
لازم است همه افراد به عوامل بالا برنده خطر بیماری های قلبی توجه کنند و آنها را کنترل کنند. مثلا عواملی مانند تغذیه مناسب، کم کردن اضطراب، کنترل فشار خون، درمان دیابت و اصلاح روش نادرست زندگی می تواند به کاهش گرفتگی عروق قلب کمک کند.
تشخیص علت تپش قلب
در هنگام تپش قلب باید در هر حال برای تشخیص به پزشک مراجعه شود. پس از انجام معاینات از بیمار نوار قلب گرفته می‌شود که می‌تواند علت تپش قلب را مشخص کند. گاه نیز آزمایشاتی برای تشخیص بیماریهای زمینه‌ای نیاز است. اگر علت تپش قلب مشخص نشود، دستگاهی به نام هولترمونیتور یا نوار قلب متحرک به بیمار وصل می‌شود تا در طول یک روز نوار قلب مداوم از او گرفته شود. اگر بیمار در طی این مدت دچار تپش قلب شود، نوار قلب در همان حالت از بیمار گرفته شده و نوع آریتمی قلب فرد مشخص می شود. علاوه بر هولتر مانیتورینگ، می‌توان از تست ورزش جهت القائ بعضی آریتمی های خطرناک بهره برد تا پزشک و بیمار مطمئن شوند که فعالیت شدید ، باعث آریتمی خطرناک نیست.
برای تشخیص علل و عوامل تپش قلب و درمان آنها، مراجعه به پزشک متخصص قلب لازم است و اگر مسائل روحی و روانی عامل تپش قلب باشند، مراجعه به روانپزشک برای کسب آرامش مفید می باشد و اگر بعد از بررسی ها، بیماری قلبی در فرد تشخیص داده شود، اقدامات درمانی لازم توسط پزشک متخصص قلب و عروق انجام می شود.
فردی که مبتلا به تپش قلب می شود باید نزد پزشک برود. پزشک بعد از معاینه فرد، از او نوار قلب می گیرد که می تواند به تشخیص علت تپش قلب کمک کند.
گرفتن نوار قلبی (الکتروکاردیوگرام) استفاده از دستگاه هولتر (دستگاه قابل حملی که به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت ضربان قلب بیمار را ثبت می کند) انجام EPS و تحریک الکتریکی قلب از طریق آنژیوگرافی و تست های استرس ورزشی از راه تشخیص آرتیمی به شمار می روند.
اگر دلیل تپش قلب، با گرفتن نوار قلب تشخیص داده نشود، پزشک نوار قلب متحرک را به بیمار وصل می کند که تا ۲۴ ساعت، اگر فرد به تپش قلب مبتلا شد، در همان حالت از او نوار قلب گرفته شود و بیماری او تشخیص داده شود. علاوه بر آن می توان از تست ورزش قلب برای تشخیص علت تپش قلب استفاده نمود.
از جمله راههایی که برای تشخیص بیماری های قلبی استفاده می شود، گرفتن نوار قلب و انجام اکوکاردیوگرافی می باشد که می تواند کارکرد عضله قلب، دریچه های قلب و گرفتاری لایه اطراف قلب یا پریکارا را نشان دهد. تست ورزش نیز نشان دهنده احتمال گرفتگی عروق و مقداری که فرد می تواند فعالیت داشته باشد می باشد. آنژیوگرافی عروق کرونر نیز که مقدار و مکان گرفتگی عروق را به صورت صددرصد نشان می دهد و تعیین کننده ی روش درمان می باشد، به عنوان وسیله ای موثر برای تشخیص بیماری های قلبی استفاده می شود.
علائم و نشانه های تپش قلب
نشانه های فیزیکی تپش قلب آن‌قدر شدت زیادی دارد که ممکن است باعث شود تصور کنید که دارید میمرید و علائم آن می‌تواند مانند نشانه های یک حمله قلبی باشد. حتی این امکان وجود دارد که احساس درد در قفسه سینه کنید، به آهستگی نفس بکشید، احساس کنید که دارید خفه می شوید و حتی کنترل خود را از دست بدهید. این حمله حتی ممکن است شما را از خواب بسیار عمیق بیدارکند. یک حمله برای ده دقیقه یا بیشتر طول می کشد و پس از آنکه تمام شد، بیمار احساس کوفتگی و خستگی شدید می‌کند. برای اینکه حمله غیر قابل پیش بینی است معمولا باعث ایجاد ترس ، هیجان، یا نگرانی بسیار می‌شود و احتمال می‌دهید حمله در هر زمانی به وجود آید.
از جمله نشانه های همراه تپش قلب می توان به سرگیجه، تنگی نفس، سرفه های ناگهانی، درد قفسه سینه و غش کردن اشاره نمود.
نشانه های تپش قلب، به علت به وجود آورنده آن بستگی دارد. به عنوان اگر فردی تپش قلب همراه با بیماری ریه داشته باشد، رنگ پوست او تیره است و بدن او گرم است. اگر استرس همراه با تپش قلب داشته باشد، التهاب و رنگ پریدگی و در مواردی نیز خشکی دهان در آن فرد دیده می شود.
نشانه های بیماری های قلبی، در سنین مختلف با هم تفاوت دارد ولی رایج ترین علامت آن درد قفسه سینه است که معمولا به سمت پشت، دست چپ و یا فک کشیده می شود. از دیگر نشانه های رایج بیماری های قلبی، تنگی نفس است که بیشتر در هنگام فعالیت بدنی و کم شدن توان تنفس فرد دیده می شود.
در مردان بالای ۴۰ سال، هر دردی که بین ناف تا لاله گوش باشد، به عنوان درد قلبی در نظر گرفته می شود مگر اینکه با معاینات و بررسی ها، خلاف آن ثابت شود. از نشانه های دیگر بیماری های قلبی عروقی، درد در قسمت بالای شکم است که در برخی موارد با درد معده یا مری اشتباه گرفته می شود. همچنین ضعف و بی حالی، به ویژه در افراد با سن بالا و کم شدن نیروی بدنی، ممکن است از نشانه های دیگر بیماری های قلبی باشد.
تعداد ضربان عادی قلب
تپش قلب ناشی از یک سیکل (دوره) کامل انقباض قلب و پر و خالی شدن آن از خون می باشد. در یک فرد بزرگسال، هر سیکل این انقباضات، در زمانی کمتر از یک ثانیه انجام می شود. به همین علت، تعداد تپش طبیعی قلب به ازای هر دقیقه، برای مردان در حدود ۷۰ و برای خانم ها در حدود ۷۵ ضربان می باشد.این تعداد تپش برای نوزادان که گردش خون تندتری دارند و سریع تر نفس می کشند در حدود ۱۳۰ ضربان به ازای هر دقیقه می باشد.
درمان تپش قلب
درمان تپش قلب بر اساس از بین بردن عامل ایجاد کننده تپش (دارو، تنباکو، قهوه، چای و الکل)، شناسایی و رفع بیماری های همراه تپش قلب (پرکاری تیروئید، پایین آمدن قند خون، نشانه های یائسگی و استرس) و درمان نامنظمی ضربان قلب می باشد. در اغلب موارد می توان با عادت ها و تغذیه مناسب ، دوری از اضطراب و هیجان و ترک ورزشهای نامناسب، تپش قلب را بهبود داد. به منظور درمان قطعی برخی ضربان های نامنظم بازچرخشی قلب، ممکن است مانورهای واگی توسط پزشک یا شخصی که آموزش دیده است انجام شود که با تحریک عصب واگ باعث منظم شدن ضربان قلب در برخی موارد می شوند مانند:
- ماساژ قسمت کاروتید گردن (به شرط اینکه با اجازه پزشک انجام شود و فردی که آنرا انجام می دهد نیز روش انجام بدون خطر آنرا فراگرفته باشد.)
- نفس نکشیدن و حبس کردن نفس برای مدت زمان کوتاه
- سرفه مداوم
- نیشگون گرفتن از پوست بازو تا حدی که موجب شود احساس درد کنید.
- شستشوی صورت با آب سرد، بردن سر داخل آب سرد برای مدت زمان کوتاه، یا دوش آب سرد به گونه ای که سر زیر آب سرد باشد.
- مانور والسالوا: با دست، جلوی بینی و دهان را بگیرید، و سعی کنید که در این حالت، هوا را از بینی بیرون بدهید به گونه ای که بتوانید حس کنید پرده های گوش شما به سمت خارج حرکت می کنند.
- با در نظر گرفتن این نکته که در اغلب مواقع، تپش قلب به عنوان مشکل خاصی شناخته نمی شود، می توان با کم کردن استرس و انجام فعالیت های بدنی آرام، تپش قلب را درمان کرد.
در بعضی مواقع شخص احساس افزایش ضربان قلب می کندکه این احساس به شکل های مختلف مانند کوبش، لرزش، تپش و … می باشد.
منظور از تپش قلب، باز و بسته شدن یا انقباض و انبساط قلب است. قلب مانند یک تلمبه است و در هنگام انقباض، خون را به بیرون پمپاژ می کند و در هنگام انبساط به درون مکش می کند.
تعداد تپش نرمال قلب، به ازای هر دقیقه، ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان می باشد و در موارد غیر طبیعی و غیر نرمال، بیشتر از ۱۰۰ تا ۱۳۰ ضربان در دقیقه است.
برای درمان تپش قلب، باید ابتدا علل بوجود آوردنده آنرا مشخص کرد و مشکلاتی ماننند قند خون، استرس و هیجان را در فرد درمان کرد. پس از آن می توان با تغذیه مناسب، دوری از اضطراب، پرهیز از ورزشهای سنگین، پیاده روی، شنا و کم کردن وزن، تپش قلب را کم کرد و بهبود داد.
برای درمان تپش قلب باید عوامل بوجود آورنده تپش مانند آریتمی را درمان کرد.
البته آرتیمی خفیف نیاز به درمان نداشته و با پیشگیری از موارد تشدید کننده بیماری مانند مصرف ادویه جات، چای غلیظ، نوشابه و قهمه می توان آن را کنترل نمود.
دارو درمانی راه اول درمان اختلال ریتم قلبی است. هنگامی که استفاده از دارو برای درمان آرتیمی مؤثر واقع نگردد عمل ابلیشن یا سوزاندن بافت قلبی انجام می شود.
ابلیشن روشی است که با هدایت یک لوله نازک به سیاهرگ و عضله قلبی بیمار، بافت هایی را که باعث ایجاد بی نظمی در ضربان قلب می گردند را به وسیله امواج رادیویی تخریب می کند.
استفاده از باتری های ضربان ساز، دفیبریلاسیون قلبی و جراحی از دیگر روش های اصلاح ریتم قلبی شدید هستند.
ورزش اثرات روحی و روانی و جسمی زیادی دارد و پیاده روی منظم، به بیماران مبتلا به تپش قلب توصیه می شود.
در افراد مبتلا به بیماری های قلبی،پزشک با در نظر گرفتن شرایط فرد و بیماری او، انجام مقدار مشخصی از ورزشهای هوازی را پیشنهاد می کند که بهترین آنها برای این افراد، پیاده روی در هوای خوب و شنا می باشد.
درمان دارویی تپش قلب
در مواقعی که حملات تند ضربانی در فرد اتفاق می افتد و تکرار می شوند، ممکن است از چند دارو برای کنترل ضربان قلب استفاده شود. اگر که تپش قلب به علت ریتم های نامنظم قلب بوجود آمده باشد داروهایی مانند دیگوکسین ، کینیدین ، مسدودکننده‌های کانال کلسیم ، پروکاینامید ، و داروهای ضد بتا آدرنرژیک تجویز می‌شوند. در آریتمی های قلبی، اگر ریتم قلب به حالت نرمال خود برگردانده نشود، امکان وقوع بیماری هایی مانند نارسایی احتقانی قلب، حلمه قلبی، یا ایست قلبی وجود دارد که می تواند تهدیدی برای جان فرد بیمار باشد.
ممکن است که در بیماران دچار برادی کاردی قلبی (ضربان پایین قلب)، برای تنظیم تپش قلب، از دستگاهی به نام ضربانساز قلب (Pace maker) استفاده شود که در سینه فرد قرار داده می شود تا هنگامی که نیاز است، به تنظیم ضربان قلب بیمار بپردازد.
در موارد بسیار اندک، استفاده از شوک الکتریکی برای اتمام ضربان نامنظم قلب ضروری می شود.
نویسنده: دکتر حسین نوید